Tuy không có hàm nhưng cá mút đá có cấu tạo khoang miệng như một ống mút để bám vào con mồi. (Ảnh: Marli Miller/UCG/Universal Images Group/ Getty Images).
Loài cá này thường được gọi là cá mút đá Thái Bình Dương, tên khoa học là Entosphenus tridentatus. Chúng sống ở vùng nước ngọt và trong các hệ sinh thái biển ở Bắc Thái Bình Dương, từ California đến Alaska và ngang qua biển Bering đến tận Nga và Nhật Bản.
Cá mút đá có sở thích đặc biệt về thức ăn. Chúng săn các loài cá khác như cá hồi Thái Bình Dương, cá dẹt, cá đá và cá tuyết Thái Bình Dương. Khi bắt được con mồi, cá mút đá sẽ hút sạch máu và các dịch lỏng trong người con mồi.
Điều đặc biệt ở loài cá này là chúng thuộc một nhóm cá cổ đại, không có hàm, từng tiến hóa từ hơn 450 triệu năm trước vào kỷ Ordovic (cách đây 485 triệu đến 444 triệu năm).
Trên thế giới có khoảng 40 loài cá mút đá hiện còn sống. Những sinh vật trông giống lươn này đã biết vượt suối từ rất lâu trước khi khủng long và thậm chí cả cây cối tồn tại, và chúng đã sống sót sau ít nhất 4 lần tuyệt chủng hàng loạt xảy ra trên Trái Đất.
Cá mút đá Thái Bình Dương là cá không xương, sọ của chúng cấu tạo hoàn toàn từ sụn. Thay vì có hàm như các loài cá khác, cá mút đá chỉ có môi có vành và răng giúp chúng mút chặt vào con mồi để hút máu và dịch lỏng của cơ thể con mồi. Các nhà khoa học cho biết chúng không ăn thịt con mồi.
Đến mùa sinh sản, cá cái đẻ đến 200.000 trứng vào tổ và chúng ấp trứng trong môi trường nước ngọt trong 3 đến 4 tuần. Khi ấu trùng cá nở, chúng chui vào lớp trầm tích và trốn trong đó đến một thập kỷ.
Sau đó chúng lớn thành cá con và di cư xuôi dòng ra biển để kiếm ăn và chỉ trở lại môi trường nước ngọt vài năm sau đó để sinh sản. Những con trưởng thành có chiều dài lên đến 84 cm, có thể di chuyển hàng trăm dặm vào đất liền để tìm nơi sinh sản hoàn hảo.
Cá mút đá Thái Bình Dương là món ăn được ưa thích của nhiều loài chim, thú có vú và cá khác, vì chúng có thịt béo ngậy. Cùng một trọng lượng, thịt cá mút đá có năng lượng cao gấp 3 đến 5 lần cá hồi. Vì thế, chúng có một vai trò quan trọng trong các hệ sinh thái nước ngọt và đại dương.
